آزمايشگاه آكروديته افلاککابل نسوز از بخش‌های مهم در اجرای ساختمان، ایمنی لازم در برابر آتش سوزی است و به عبارتی دیگر یکی از زیر بخش‌های مدنظر در اجرای ساختمان‌ها جهت حفظ جان و مال انسان‌ها و فراهم ساختن ایمنی لازم در برابر آتش‌سوزی، رعایت اصول علمی و فنی در طراحی و توسعه شبکه‌های انرژی برق، شبکه‌ها و سیستم اعلام حریق Fire Alarm System و … از جهت مقاوم بودن نوع و جنس مواد به کار رفته در کابل مقاوم در برابر حریق، می‌باشد. در کشورهای توسعه یافته استفاده از کابل‌هایی با جنس PVC، به دلیل مشکلاتی که در مواقع آتش‌سوزی به وجود می‌آورند، منسوخ شده است. در ایران نیز با توجه به تغییر و تحول‌های اساسی و پیشرفت‌های حاصل شده در حوزه ایمنی و آتش‌نشانی، بررسی و کاهش موارد مخاطره آمیز در ساختمان‌ها از اهمیت زیادی برخوردار شده است.
کابل نسوز (Fire Resistant Cable) چیست؟
کابل نسوز به کابلی گفته می‌شود که توانایی تحمل مقدار دمای مشخصی را در مواجهه با شعله مستقیم و در مدت زمان معین، داشته باشد.
مهم است که کابل‌های نسوز حتماً مقاوم در برابر انتشار آتش سوزی بوده و همچنین کم دود و فاقد گاز کشنده “هالوژن” باشند.
اجزای تشکیل دهنده کابل مقاوم در برابر حریق
این کابل‌ها با استاندارد مناسب طراحی و مورد استفاده قرار می‌گیرند تا در بخش های مختلف به بهترین وجه پاسخگوی نیازهای کاربران باشند. در ساخت این کابل‌ها از نکاتی که مد نظر قرار می‌گیرد می توان به موارد زیر اشاره کرد :
هادی یا رسانا (Conductor) : با توجه به کاربرد این کابل در مکان‌های مختلف، استفاده از رسانا با کیفیت بالا امری ضروری است. رسانای کابل به بهترین نحو می‌تواند سیگنال‌های مخابراتی و جریان الکتریسیته را هدایت و با کنترل جریان از ورود نویز جلوگیری کند.
عایق : (Insulation) به طور قطع یکی از مهمترین ویژگی‌ها در کابل مقاوم در برابر حریق استفاده از عایق مناسب می‌باشد. وظیفه عایق ایزوله کردن هادی‌های کابل نسبت به محیط و نسبت به یکدیگر می‌باشد تا کابل در مکان‌های مختلف بتواند عملکرد مناسبی از خود ارائه دهد.
روکش :(Sheath) در ساخت کابل علاوه بر استفاده از عایق برای ایزوله کردن، باید از یک روکش جهت محافظت مناسب از کابل استفاده شود. روکش در واقع یک لایه پوششی است که با قرارگیری بر روی کابل از صدمات وارد شده توسط عوامل خارجی به کابل جلوگیری می‌کند.
به طور کلی برای علت اصلی جهت تقاضا و استفاده از کابل نسوز یا ضد حریق می‌توان به دو مورد اشاره کرد :
- کابل برق یا کابل کنترل در محل نصب و بهره‌برداری با دمای بالا، حرارت یا آتش رو به رو خواهد بود.
- کابل در زمان اضطراری مانند بروز آتش سوزی سالم مانده و به کار خود ادامه دهد.
این دو هدف در مکان‌ها و کاربری‌های متنوعی دیده می‌شوند و مشتریان برای نصب کابل در یک چنین محیط‌هایی از انواع سیم و کابل Fire resistant استفاده می‌کنند. صنایعی که در ادامه به آنها اشاره شده‌است، نمونه‌هایی از کاربری کابل‌های مقاوم در برابر حریق در مکان‌های مختلف است :
- پالایشگاه ها و پتروشیمی ها
- صنایع ذوب فلزات
- صنایع شیشه سازی
- کارگاه و کارخانه های ریخته گری
- صنایع لوازم خانگی حرارتی
- صنایع دفاعی
- سامانه های اعلام و اطفای حریق
- صنایع هواپیمایی
- واگن سازی و خطوط مترو
- نیروگاه ها
- کارخانه های تولید سیمان
انواع کابل نسوز
کابل نسوز به انواع مختلفی دسته‌بندی می‌شود که شامل موارد زیر می‌باشد :
- کابل‌های ابزار دقیق
- کابل‌های کنترل
- کابل‌های قدرت
- کابل‌های اعلام حریق
- کابل‌های فشار قوی
- کابل‌های جرقه زن
ویژگی های کابل نسوز
این کابل‌ها دارای ویژگی‌های زیر می‌باشند:
- مقاوم در برابر حریق
- جلوگیری از انتشار شعله
- دارای شیلد یا محافظ هستند
- فاقد گازهای سمی و کشنده هالوژن هستند
- مقاومت بالایی در برابر تغییرات دمایی دارند
- در شرایط هوای خشک و رطوبت عایق مناسبی دارند
- در هنگام آتش سوزی دود کمی ایجاد می‌کنند
- قابلیت تحمل دما از 60- الی 250+ درجه سانتیگراد
- بسیار منعطف و با قابلیت شکل‌گیری با حفظ پایداری جریان الکتریسیته
- دارای مقاومت زیاد در برابر جریان‌های شدید ناشی از ولتاژهای بالای جریان الکتریسیته
- دارای مقاومت بالا در برابر اشعه‌های مختلفی شامل ماورابنفش، مادون قرمز، گاما و ازن
- مناسب برای کاربری در صنایع غذایی و پزشکی به دلیل رشد نکردن قارچ و باکتری در ماده سیلیکونی
چرا باید کابل‌های سیستم‌های اعلام حریق با شیلد مجهز شده باشند؟
یکی از موارد الزام‌آور استفاده از شیلد برای کابل‌های مقاوم در برابر حریق در سامانه‌های اعلام حریق است، چرا که گستردگی و مجاورت کابل‌های مقاوم در برابر حریق در ساختمان‌ها در کنار سایر کابل‌ها باعث جذب امواج الکترومغناطیس پیرامون شده و ایجاد اختلاف پتانسیل و جاری شدن جریان، اعلام آلارم آتش سوزی کاذب را به دنبال دارد. وجود شیلد در این کابل‌ها از بروز چنین خطایی جلوگیری می‌کند.
نکته حائز اهمیت در خصوص استفاده از شیلد در تولید کابل‌های مقاوم در برابر حریق این است که در ساختار این کابل‌ها به دو علت از شیلد بافت استفاده نمی‌شود :
- سیم‌های شیلد بافت بسیار نازک بوده و در جریان آتش سوزی در مواجهه با کوچکترین شعله‌ای قطع شده و ذرات سیم یا سیم داغ ناشی از آتش سوزی به داخل عایق نفوذ می‌کند و موجب اتصال کوتاه و در نتیجه از کار افتادن سیستم می‌گردد.
- پوشش‌های آلومینیومی باعث پوشش 100% شده و احتمال ایجاد تنش‌های الکترومغناطیسی را به حداقل کاهش می‌دهند.(مانند کابل گرد)
کابل نسوز سیلیکونی (Silicon Cable)
یکی از مواد اصلی در تولید کابل‌های مقاوم در برابر حریق، سیلیکون می‌باشد که در تولید کابل‌های سری استاندارد بکار می‌رود اما کابل‌های معروف به کابل سیلیکونی نسوز (کابل‌های سیلیکون / سیلیکون هم به آنها گفته می‌شود) کابل‌هایی هستند که هم عایق کابل و هم روکش بیرونی کابل از عایقی با ترکیب سیلیکون و لاستیک Silicon Rubber تولید شده‌اند.
سیلیکون که ماده اصلی آن، عنصر سیلیسیم (با نماد Si) می‌باشد، در جدول تناوبی عناصر شیمیایی در خانواده شبه فلزات قرار دارد. سیلیکون و لاستیک Silicon Rubber ترکیبی ساخته‌ی دست بشر است که با تنوع بسیار زیاد در نوع و درصد ترکیب، رنگ، مقاومت در برابر حرارت ناشی از شعله بطور غیر مستقیم و همچنین کارایی و کاربردهای مختلف، تولید و بهره‌برداری می‌گردد. یکی از موارد تاثیر گذار در تحمل سیلیکون رابر ظرفیت بانک سیلیکونی آن می‌باشد بدین معنی که درصد سیلکون موجود در لاستیک میزان تحمل سیلیکون رابر را در برابر آتش مشخص می‌کند.
از کاربردهای سیلیکون رابر، استفاده در صنعت کابل سازی می‌باشد و در صورتی که با ترکیبات درست و جایگیری صحیح در ساختمان کابل قرار گیرد می‌تواند بهترین عملکرد ممکن را از خود نشان دهد اما نکته قابل توجه این است که در برخی موارد به علت عدم آگاهی، اهداف سودجویانه، تبلیغات نادرست و یا قیمت پایین از این کابل‌ها به جای کابل مقاوم در برابر حریق در سیستم‌های اعلام و اطفای حریق استفاده می‌شود. با توجه به دمای عملکرد کابل‌های سیلیکون : (60-) تا (250+) سانتیگراد دمای غیر مستقیم ناشی از شعله و دمای عملکرد کابل های مقاوم در برابر حریق واقعی : تحمل 950 درجه سانتیگراد شعله مستقیم برای سه ساعت، می‌توان گفت استفاده از کابل سیلیکون بجای کابل مقاوم در برابر حریق، تهدیدی جدی برای سیستم اعلام و اطفای حریق می‌باشد.
این کابل ها در انواع نمایندگی کابل در لاله زار یافت می شوند.
و در آخر برای جمع‌بندی بهتر دو کابل سیلیکون و مقاوم در برابر حریق در جدول زیر با یکدیگر مقایسه شده‌اند:
| مشخصه | کابل سیلیکون/ سیلیکون | کابل مقاوم در برابر حریق |
| رنگ کابل | قهوه ای متمایل به قرمز / آجری | سفید یا قرمز یا سایر رنگ ها با توجه به نیاز مصرف کننده نهایی |
| انعطاف پذیری | زیاد | کم |
| آسیب پذیری در برابر سایش / برش و کنده شدن عایق و روکش | زیاد (در نتیجه ایمنی پایین) | کم (در نتیجه ایمنی بالا) |
| مقاومت حرارتی | 250 درجه سانتیگراد | 950 درجه سانتیگراد با شعله‌ی مستقیم ظرف مدت سه ساعت |
| مقاومت در برابر پاشش آب | مقاومت پایین | 650 درجه سانتیگراد با شعله مستقیم ظرف مدت نیم ساعت و پاشش آب از دقیقه 15 تا دقیقه 30 |
| مقاومت مکانیکی در برابر ضربات ناشی از غیر ضربه مستقیم | مقاومت پایین | 950 درجه سانتیگراد شعله مستقیم به مدت 15 دقیقه و همزمان هر 30 ثانیه یک ضربه غیر مستقیم به قدرت 25 کیلو نیوتن |
| مورد مصرف | در سیستم‌هایی که به کابل مقاوم در برابر حرارت غیر مستقیم نیاز دارند | در سیستم‌های اعلام و اطفاء حریق و سیستم‌هایی که به کابل مقاوم در برابر آتش نیاز دارند |
